Steenzetwerk algemeen
S
teenzetwerk in oevers en glooiingen is van oorsprong een beroep met een zware fysieke belasting. Maar zolang men de juiste technieken gebruikt, kunnen de risico’s van deze fysieke belasting tot een acceptabel niveau worden teruggebracht. Inmiddels is er ook in deze bedrijfstak veel gemechaniseerd, maar er zijn nog steeds delen in het project die men alleen met handmatig steenzetwerk kan realiseren. De zwaardere sorteringen natuursteen, vanaf de sortering 30/40 centimeter, worden over het algemeen machinaal gezet. Sorteringen kleiner dan 30/40 centimeter worden handmatig geplaatst. Dat heeft te maken met het gedegen kunnen plaatsen van de stenen in het talud. Voor een kwalitatief goed eindresultaat moeten de stenen voldoende tegen elkaar aansluiten en mag er niet te veel ruimte tussen de stenen zitten. Bij mechanisch plaatsen lukt dit vanaf genoemde gradatie en als een talud niet steiler is dan 1:2,5. Steenzetters en leidinggevenden zijn het erover eens dat de aangegeven splitsing in de sortering tussen handmatig en mechanisch steenzetten een arbo-technisch verantwoorde en technisch goed te onderbouwen afbakening is. Het zal duidelijk zijn dat een serieuze beoordeling van het ontwerp van de gewenste glooiing en mogelijke uitvoeringsmethoden door opdrachtgever en opdrachtnemer essentieel zijn voor een verantwoorde omgang met fysieke belasting in de uitvoeringsfase. In de ontwerpfase wordt namelijk bepaald welk deel mechanisch en welk deel met de hand moet worden gezet.
Handmatig steenzetwerk
Zoals hierboven beschreven zijn er verschillende mechanische methoden die een deel van het handmatig zetten kunnen voorkomen, maar vanwege het gewenste eindresultaat en allerlei praktische beperkingen van de mechanische hulpmiddelen blijven de oude skills noodzakelijk. Traditioneel is het steenzettersvak een ambacht, waarin men pas na jaren van opleiding en training volleerd is. Omdat een deel van de (natuur)stenen zwaarder is dan 25 kilo is het tillen van de stenen tijdens het zetwerk geen optie. Het handmatig steenzetwerk wordt daarom gedaan via rollen en schuiven van de stenen. Een belangrijk onderdeel van de opleiding en training is dan ook het aanleren van schuif- en roltechnieken, aangevuld met gebruik van het steenzetters-ijzer. Hierdoor wordt de belasting op het lichaam geminimaliseerd. Ten slotte moet gezegd worden dat steenzetten minder repeterende bewegingen heeft dan stratenmaken, dat het uitzoeken van de volgorde en de controle van het eindresultaat een belangrijk onderdeel van het werk zijn en dat steenzetters vaker een korte pauze nemen dan in andere functies. Ondanks het feit dat steenzetten met de hand fysiek zwaar werk is en voor dit werk dus zeer fitte werknemers nodig zijn, komen rugklachten nauwelijks voor. De afwisseling in lichaamshouding is groter dan je bij de bekende, traditioneel gebogen houding van de steenzetter zou vermoeden.
Maatregelen met betrekking tot handmatig steenzetwerk
- (natuur)stenen niet tillen maar rollen of schuiven, en gebruikmaken van steenzet-ijzers
- zorgen voor een goede opleiding en training in rol- en schuiftechniek van (natuur)steen
- het klaarleggen van het materiaal boven op de glooiing met de kraan en gebruikmaken van de zwaartekracht bij het plaatsen van de stenen om zo de krachtsinspanning zo klein mogelijk te houden
- zorgen voor een goede werkvolgorde waardoor er voldoende rustpauzes zijn
Mechanisch steenzetwerk
Voorbeelden van hulpmiddelen voor het mechanisch zetten van betonelementen zijn:
- Basaltonklem aan kraan, om meerdere elementen tegelijk te kunnen zetten
- Sorteergrijper aan kraan om hydroblocks te plaatsen
Voor het zetten van bloksteen, graniet en betonproducten kan gebruik worden gemaakt van de zogenaamde zuignapmachine. Dit vacuümsysteem, dat aan een kraan of aanhangwagen met kraanarm kan worden gemonteerd, pakt één steen tegelijk op en kan dan mechanisch in de glooiing worden gezet.
Ten slotte noemen we nog een keer de aangepaste bandentang (al dan niet hydraulisch aangestuurd), die ingezet kan worden bij het zetten van natuursteen, vanaf de sortering 30/40 centimeter. Het hoe en waarom van de laatstgenoemde keuze is omschreven onder het bovengenoemde kopje ‘Steenzetwerk algemeen’.
Bron: Arbocatalogus Waterbouw
